Het is voor een leraar soms lastig om te gaan met leerlingen die slimmer zijn dan de meeste anderen in een klas. Vaak – maar niet altijd – gaat het om (hoog)begaafden die zich vervelen bij de lesstof die we hen aanbieden en die daardoor onder meer ongemotiveerd gedrag vertonen.
Wij geven verschillende soorten cursussen en workshops aan leerkrachten po en docenten vo en mbo. Daar delen we de ervaring uit onze projecten van de laatste 15 jaar. Onderwerpen zijn: onderpresteren en het voeren van gesprekken met leerlingen.
onderpresteren
In elke klas zitten gemiddeld zo’n vijf leerlingen die niet laten zien wat ze kunnen, leert onze ervaring.1Ook bevestigd door onderzoek van de Onderwijsraad (2007). Dat aantal kan hoger zijn in een klas met relatief veel hoogbegaafde leerlingen. Die zijn vaak ongemotiveerd, dreigen af te stromen of te zakken voor het eindexamen. Op een hele school is dat een serieus probleem, dat gelukkig met een doortastende aanpak – en liefst in een vroeg stadium – goed op te lossen is. Wij hebben in de loop van 15 jaar een begeleidingstraject ontwikkeld dat zich heeft bewezen.
In het door ons in de schoolpraktijk ontwikkelde Discover!-traject leren onderpresterende leerlingen en studenten hoe ze slimmer, met meer succes en met meer plezier hun schoolwerk kunnen aanpakken. In een aantal gesprekken leren ze de oorzaken van hun gedrag begrijpen en versterken ze hun executieve en leervaardigheden. In onze cursus voor begeleiders leer je hoe je dit op je eigen school kunt organiseren. Lees hier meer.
verbreding en verrijking
De beste manier om onderpresteren van leerlingen te voorkomen, is hen meer uitdaging te geven, onder het motto ‘Moeilijk Moet!’.2Een term die Heleen Wientjes introduceerde. Dat geldt met name voor de slimme leerlingen, maar in enige mate voor de meeste leerlingen. Toen wij ons dat realiseerden, hebben wij op onze eigen school het project Talent opgezet. Dat bestaat uit twee onderdelen, verbreding en het hiervoor genoemde Discover!-traject.
Verbreding is een vorm van differentiatie waarbij leerlingen, die dat aankunnen, de mogelijkheid krijgen, zich naast de reguliere lessen met dingen bezig te houden die hen interesseren en hen uitdagen. Dat kan een cursus Chinees zijn, colleges volgen op een hogeschool of universiteit, meedoen in een makerspace, een onderzoek, enzovoort – afhankelijk van de eigen interesse. De uren die de leerling aan verbreding besteedt, gaan af van de gewone lesuren. De verbreder moet dus in minder tijd de gewone lesstof afwerken. Dat vraagt dan ook om een goede en deskundige begeleiding. Het is niet de bedoeling leerlingen op hun eigen houtje aan het verbreden of verrijken te zetten.
Scholen die overwegen voor begaafde leerlingen een verbredingstproject op te zetten, kunnen wij vanuit onze praktijkervaring helpen dat succesvol te organiseren en de nodige valkuilen vermijden.
flexibel PTA
Individuele leerlingen voor wie de lessen te traag gaan of te weinig te bieden hebben, kunnen er baat bij hebben een op maat gemaakt PTA — flexibel of keuze-PTA — te volgen. In de coronatijd hebben we gezien dat begaafde leerlingen vaak goed in staat zijn hun eigen studie te plannen en organiseren. In overleg met docenten kunnen die leerlingen hun eigen PTA samenstellen, waarbij ze de stof in een hoger tempo en volgens hun eigen planning doorwerken, en bijvoorbeeld al lessen van een volgend leerjaar volgen. Daarnaast besteden ze hun tijd aan verrijkingsopdrachten of studie aan een hogeschool of universiteit.
Voor de school is het vaak ondoenlijk iedere leerling met zo’n individuele leerweg te begeleiden. Wij kunnen die rol tijdelijk overnemen en intussen interne begeleiders trainen, die op de duur verantwoordelijk wordt voor de begeleiding van deze individuele trajecten.
gesprekken met leerlingen
Leraren vinden het niet altijd eenvoudig om een gesprek te hebben met een leerling met wie het, om wat voor reden dan ook, niet goed gaat. We hebben dat niet geleerd in onze opleiding. Als leraren zijn we gewend over leerlingen en tegen leerlingen te praten, niet met hen te praten. Dat vraagt van ons dat we naar hen luisteren zonder een oordeel of advies te geven, en dat valt ons vaak moeilijk.
Wij geven workshops ‘Gesprekken met Leerlingen’ aan iedereen die dagelijks met jonge mensen te maken heeft: leraren, mentoren, onderwijsondersteuners, schoolleiders. In deze workshops delen wij onze lange ervaring met het persoonlijk begeleiden van leerlingen die om allerlei redenen extra aandacht nodig hebben. Lees voor meer achtergrond dit artikel: Een Goed Gesprek.
Voor aanmelding en informatie over de cursussen en workshops, vul het Contactformulier in.